FOLKFORUM:
Achter de muziek aan (120): Sjef Hermans, The Sunshine Cleaners, Sad Songs For Us To Bear
Geschreven: 22 februari 2021
-door Mirjam Adriaans-
Al heel wat jaren duikt er regelmatig een mailtje op van Sjef Hermans, om een nieuwe Songs From The Heart in Middelburg aan te kondigen, om te laten weten dat er een nieuw album is van Champagne Charlie of van zijn nieuwe trio, The Sunshine Cleaners. Daarvan verscheen onlangs de tweede schijf, Sad Songs For Us To Bear. Tijd om eens wat nader kennis te maken met een gedreven muzikant.
Hoewel ik Sjef Hermans bij mijn weten nog niet in levende lijve heb ontmoet (en het zal in deze tijden met rondwarend virus nog wel even duren voordat dat wel gebeurt), heb ik afgelopen jaren behoorlijk regelmatig contact met hem gehad via de mail. Ik mocht een paar cd's recenseren van Champagne Charlie, waarop een warmbruine stem te horen is en die stem was ook een paar keer te horen op NPO Radio 1, bij het programma OVT (Onvoltooid Verleden Tijd). Daarin gaat het om geschiedenis, die nog altijd invloed heeft op ons huidige leven en daar past Champagne Charlie prima bij, want zij deden al diverse projecten rond Woody Guthrie, hobo's en president Roosevelt, in de vorm van een flink stel Amerikaanse folkliedjes, die aardig weergeven van wat er in het verleden zoal speelde in dat grote land.
In 2019 kwam de cd Silent Voices, een nieuw project waarin de Europese geschiedenis een flinke rol speelde, d.m.v. liederen die gemaakt werden naar aanleiding van de gedichten van Dietrich Bonhoeffer, een Duitse theoloog die in verzet kwam tegen het naziregime en dat met de dood moest bekopen, vlak voor de bevrijding in 1945. De liedjes werden met de gedichten als leidraad door Hermans geschreven, de uitvoerende band is een trio met de naam Sunshine Cleaners. Nu is er een tweede plaat van dezelfde formatie en Sad songs For Us To Bear staat vol liedjes over gewone mensen die onder ongewone omstandigheden tot bijzondere dingen in staat zijn.
Sunshine Cleaners, foto Lex de Meester, Sjef Hermans staat links.
Nieuwsgierig luister ik naar de wederom door Sjef Hermans neergepende stukken over onder meer Blind Willie Johnson (met wie ik jaren terug kennismaakte via diens Nobody's Fault But Mine in de uitvoering van The Watchman, oftewel Ad van Meurs) en Blaze Foley, over wie ik een jaar of tien geleden de uiterst boeiende documentaire Duct Tape Messiah zag, die me tot tranen toe wist te beroeren, zowel met de intense liedjes die erin voorkomen als door het tragische einde van deze Amerikaanse singer-songwriter. Titelnummer Sad Songs For Us To Bear is een heel fijne ode aan deze muzikant.
Maar daarnaast zijn er nog heel wat andere onderwerpen, sommige heel actueel, andere grijpen terug op het verleden, zoals The Violins Of Hope, dat indruk maakt in zijn sobere opzet en het bijpassende spokend vioolspel door gastmuzikant Wissem Ziadi. Daar wil ik graag meer over weten, dus volgt er nog maar weer een mailtje aan Sjef, met het verzoek om een paar vragen te beantwoorden:
FF: Wanneer ben je begonnen met muziek maken en kun je daar iets over vertellen?
Sjef: Ik ben er vrij laat mee begonnen. Ik zat op de kweekschool in dezelfde klas als de Zeeuwse gitarist Gert de Meijer. (Helaas in 2006 veel te jong overleden). Ik speelde al een beetje slaggitaar maar hij inspireerde me om de zogenaamde fingerpicking gitaarstijl op te pakken. Ik kreeg een paar gitaarlessen van hem in deze stijl. In wezen vormt die manier van spelen nog steeds de basis van de muziek die ik maak. Gert bracht me ook in aanraking met country blues, ragtime, old time country en Engelse folk gitaristen. Er ging een wereld voor me open waarin ik nog steeds nieuwe dingen ontdek.
FF: Heb je ooit in een band gespeeld en zo ja welke?
Sjef: Ik begon in 1977 samen met mijn neef Theo de Koning op te treden als duo. We noemden ons The Delta Blue Boys. We speelden country blues. Al vrij snel kwamen daar ook andere muzikanten bij en ontstonden er bands met namen als Down Town Jug Stompers en The Down Home String Band. Dit waren in feite voorstudies van wat in 1988 Champagne Charlie zou worden. We bestaan met die band binnenkort 33 jaar. Multi-instrumentalist Geert de Heer -een van de drie Sunshine Cleaners- is ook een van de bandleden van het eerste uur. Naast eerdergenoemde Theo (gitaar) bestaat CC verder uit bassist Peter Bout, percussionist Peter Lenselink en mondharmonica speler Gait Klein Kromhof. De laatste, die al twee keer werd uitgeroepen tot beste blues mondharmonicaspeler van Nederland, speelt ook op onze Sunshine Cleaners albums mee. Met Champagne Charlie hebben we inmiddels 15 albums gemaakt, in heel Europa opgetreden en samengewerkt met geweldige muzikanten. Vooral de regelmatige samenwerking met Hans Theessink is daarvan een hoogtepunt. We hebben in al die jaren een heel breed repertoire opgebouwd. Een aantal jaren geleden speelden we een week lang twee keer per dag in een hotel in Zwitserland. Om het voor het deels steeds terugkerende publiek en onszelf spannend te houden hebben we alleen als daar om werd verzocht, nummers meerdere keren gespeeld.
FF: Welke instrumenten bespeel je?
Sjef: Mijn hoofdinstrument is de akoestische gitaar, daarnaast speel ik banjo en ukelele. In Champagne Charlie ben ik in de eerste plaats de lead zanger, in Sunshine Cleaners vooral begeleidend gitarist. Dat is een heel andere rol. Het was in het begin erg wennen om in dit trio alle ballen -presenteren, gitaar spelen (en gestemd houden) en (mee)zingen- in de lucht te houden. Daar heb ik hard aan moeten werken. In Champagne Charlie heb ik alle tijd om een song aan te kondigen en dan begint de band gewoon te spelen, nu ben ik zelf deel van de band. Daarnaast heb ik me lange tijd gefocust op de vocalen, voor gitaar spelen was jarenlang minder aandacht. Ook daar stop ik nu veel tijd in en ik beleef daar veel plezier aan. ik heb meerdere gitaren maar mijn hoofdinstrument is een Atkin The 43, die een aantal jarengeleden werd gebouwd door de Britse luthier Alistair Atkin. Een gitaar die je vastpakt en bijna niet meer kunt wegleggen. Het is in feite een nagebouwde Gibson J-45 uit de jaren veertig, met de bijbehorende klank maar dan met de bespeelbaarheid van een modern instrument. Hij past perfect bij mijn manier van spelen.
FF: Welk instrument gebruik je bij het schrijven van je eigen muziek?
Sjef: Mijn liedjes maak ik altijd met die Atkin gitaar op schoot. Soms heb ik eerst de tekst, soms eerst een melodie. Vaak gaat het tegelijkertijd. Ik verbaas me er nog steeds over hoe je vanuit een klein idee uiteindelijk tot een song komt. Daarbij is het palet van muziekstijlen en invloeden dat je in de loop der jaren hebt samengesteld een belangrijk hulpmiddel. Je probeert verschillende dingen uit totdat je iets vindt waar je tevreden mee bent. Soms is het in één keer goed, soms moet er behoorlijk aan worden geschaafd en gesleuteld. Af en toe moet iemand anders je over een dood punt heen helpen. Regelmatig wordt het uiteindelijk helemaal niks. Ideeën kunnen op de gekste momenten ontstaan: je hoort iets, leest iets in de krant of ziet iets op televisie. Vroeger had ik een opschrijfboekje bij de hand, tegenwoordig maak ik een notitie met mijn mobieltje. Zeker 90% daarvan blijft ongebruikt. Maar soms komt zo’n ideetje later nog eens van pas. Bij Champagne Charlie hebben we vaak vanuit een thema gewerkt, bij Sunshine Cleaners is dat ook het geval. Momenteel zijn we bezig met een songproject rond De Zeven Werken Van Barmhartigheid. Dat is een van de weinige positieve kanten van Covid: er komt veel tijd vrij om je instrumentbeheersing te verbeteren en songs te schrijven. Maar we kunnen niet wachten om onze liedjes weer live ten gehore te brengen.
FF: Wie is je grote muzikale held (meerdere antwoorden mogelijk)?
Sjef: Ry Cooder staat bij mij op nummer één, door hem ben ik de muziek van onder andere Leadbelly, Woody Guthrie en Joseph Spence nog meer gaan waarderen. Ry is ook een echte Sunshine Cleaner: hij poetst vergeten pareltjes op en maakt er zijn eigen versies van. Bob Dylan en John Prine zijn ook altijd grote invloeden geweest. De eerste vertelt zijn verhaal soms heel breedsprakig en betovert je met zijn woorden, de tweede weet je met een paar zinnen te raken. De laatste jaren geniet ik enorm van Gillian Welch en Dave Rawlings. Ik was in 2011 bij hun optreden in Antwerpen, dat staat nog steeds op nummer één van mijn lijstje met gedenkwaardige concerten. En Blaze Foley hoort inmiddels ook in dit rijtje thuis. In Nederland staat JW Roy bovenaan mijn favorietenlijstje, vooral zijn Brabantse songs zijn prachtig.
FF: Wat betekent folkmuziek voor jou?
Sjef: Ik ben een groot liefhebber van akoestische, verhalende liedjes. Songs die je met elkaar in de keuken of op de veranda kunt spelen. Bij eerdergenoemd concert van Gillian Welch vroegen ze de zaal om heel stil te zijn. Vervolgens speelden ze zonder versterking een indrukwekkende versie van ‘Long Black Veil’ alsof ze thuis bij je in de huiskamer stonden. Groot zijn in het kleine, dat is voor mij toch wel de essentie van muziek. Folkmuziek is tijdloos en wordt steeds weer opgepikt door jongere generaties die er weer een eigen draai aan geven. Zo blijft de folk levend. De manier waarop Dylan al die invloeden in zijn eigen oeuvre heeft verweven, prachtig! Folk muzikanten blijven hun muziek tot op hoge leeftijd spelen zonder dat die aan kracht hoeft in te boeten. Hoe anders is dat bij sommige oudere popmuzikanten die tot het eind hun enige hitje blijven herkauwen en tevergeefs proberen om de looks uit de tijd dat ze die hit hadden in stand te houden. Nee dan Ry Cooder, bij wie het nog steeds om de inhoud gaat, nooit om de verpakking. Maar ook iemand als Michael Chapman, die er op hoge leeftijd nog steeds toe doet als gitarist en een voorbeeld is voor vele jongere muzikanten.
Over de Sunshine Cleaners en Sad Songs For Us To Bear:
FF: In 2019 kwam het eerste album van de Sunshine Cleaners uit, kun je iets over het ontstaan van het trio vertellen?
Sjef: Met Geert de Heer maak ik al meer dan veertig jaar muziek. Zangeres Jacqueline Heijmans hebben we leren kennen tijdens muzikale projecten. De afgelopen zeven jaar heb ik in Muziekpodium De Spot in Middelburg een maandelijkse muziekavond ‘Songs From The Heart’ georganiseerd en gepresenteerd. Elke keer was er een ander thema en muzikanten uit heel Zeeland en soms ver daar buiten traden daar in wisselende samenwerkingsverbanden op. Jacqueline deed daar regelmatig aan mee en ik was meteen onder de indruk van haar stem. Na enige tijd zijn we op deze avonden ook samen gaan spelen. Dat klikte zo goed dat we vier jaar geleden hebben besloten om permanent te gaan samen werken. Als naam voor ons trio kozen we Sunshine Cleaners, geïnspireerd door de film ‘Sunshine Cleaning’ waarin twee zusters een schoonmaakbedrijf runnen. Het levert weinig op, maar als ze bij het schoonmaken van een plaats delict plotseling veel meer geld verdienen, besluiten ze zich te specialiseren in het reinigen van crime scenes en andere onheilsplekken. Wij deden dat in wezen ook, maar dan op muzikaal gebied: we poetsten oude murder ballads op en haalden songs uit The American Folk Anthology van Harry Smith van onder het stof. De naam was dus zeer toepasselijk. Twee jaar geleden raakten we betrokken bij een project over Dietrich Bonhoeffer en maakten ons eerste album met eigen songs die zijn gebaseerd op zijn zogenaamde gevangenis gedichten. Bonhoeffer werd door de Nazi’s opgehangen omdat hij betrokken was bij de voorbereiding van een aanslag op Hitler. Het album kreeg veel internationale belangstelling en waardering. Afgelopen jaar zouden we op veel plekken een speciaal programma rond dit album ten gehore brengen, maar dat is zoals voor velen, heel anders gelopen. In plaats daarvan zijn we geïnspireerd door Bonhoeffer op zoek gegaan naar andere mensen die elk op hun manier tegen de stroom inzwommen of dat vandaag de dag doen. Ik begon nieuwe songs te schrijven en van het een kwam het ander. Binnen een paar maanden hadden we genoeg materiaal voor een nieuw album.
FF: Naast liedjes over mensen in de Tweede Wereldoorlog (waardoor het een logisch vervolg wordt op Silent Voices) zie ik nummers over de Amerikaanse muzikanten Blind Willie Johnson, Washington Phillips en Blaze Foley (van wie je zelfs een cover, Little Town, hebt opgenomen), hoe ben je op het idee gekomen om juist deze mensen te eren met een lied?
Sjef: De muziek van Johnson en Philips heb ik leren kennen door Ry Cooder. Ik heb altijd een enorm zwak gehad voor oude Amerikaanse gospelmuziek uit de jaren twintig en dertig. De passie waarmee ze hun geloof als ‘street corner preachers’ letterlijk op de hoek van de straat in hun persoonlijke muziek wisten te uiten heeft me altijd enorm aangesproken. Cooder’s soundtrack van de film ‘Paris, Texas’ is helemaal geïnspireerd op Johnson instrumentale ‘Dark Was The NIght, Cold Was The Ground’. Het feit dat zijn muziek als uiting van de menselijke beschaving werd meegestuurd met Voyager II inspireerde mij tot het schrijven van een song. “He spread the gospel with his voice and guitar, but never knew that it would go that far…’ Hij stierf in grote armoede aan de gevolgen van een longontsteking omdat hij noodgedwongen in een deels afgebrand huis woonde. Toen de film ‘Blaze’ in première ging werden we door Leo Hannewijk, de toenmalige directeur van ‘Film By The Sea’ in Vlissingen, gevraagd om een programma samen te stellen met songs van Blaze Foley. Die songs spraken ons dermate aan dat we er een aantal vast op het repertoire hebben gezet. Een eigen song over Blaze volgde al snel en past helemaal bij het thema van ons nieuwe album. Hij nam het op voor een hulpbehoevende buurman die maandelijks door zijn zoon van zijn pensioencentjes werd beroofd. Blaze moest het met zijn leven bekopen. Onze cd titel ‘Sad Songs For Us To Bear’ komt trouwens uit de tekst van zijn bekendste en meest gecoverde song: ‘If I Could Only Fly’.
FF: En als vervolg op die vraag, waarom heb je bij de actuele liedjes gekozen voor Greta Thunberg, het Drentse boerderijdrama en pesten, wat maakt die onderwerpen zo bijzonder dat je erover bent gaan schrijven?
Sjef: Sinds het project over Dietrich Bonhoeffer, dat resulteerde in ons eerste album ‘Silent Voices’, zijn we ons bezig houden met de vraag: waren er in het verleden meer gewone mensen die onder bijzondere omstandigheden tot buitengewone zaken in staat waren? En hoe zit vandaag de dag? Zo kwamen we uit bij bekende namen als Etty Hillesum en kunstenares Charlotte Salomon. Maar ook bij Esther Bejarano, de vrouw die Auschwitz overleefde door in het vrouwenorkest te gaan spelen en er sindsdien een levenstaak van heeft gemaakt om jongeren te waarschuwen voor de gevolgen van anti-semitisme en onderdrukking in het algemeen. En natuurlijk Witold Pilecki, een Pool die vrijwillig naar Auschwitz ging om vandaar uit de wereld te waarschuwen voor de gruwelen die daar plaats vonden. Maar ook bij hedendaagse mensen die het verschil maken. Greta Thunberg natuurlijk, maar ook iemand als Beat Ruppen, een eenvoudige Zwitser die er zijn levenswerk van heeft gemaakt om het natuurgebied rond de Aletschgletsjer optimaal te beschermen en een onderzoekscentrum van de grond te krijgen. Ruppen, een groot fan van Champagne Charlie, is inmiddels overleden, maar leeft voort in alles wat hij voor de natuur in zijn woongebied heeft betekend. De song ‘The End Of Time’ die ik schreef na de eerste berichten over het Drentse drama in Ruinerwold is mijn interpretatie van hoe het gebeurd zou kunnen zijn. Het gaat er eigenlijk over hoe moeilijk het is om te ontsnappen aan iemand die je op een of andere manier in zijn macht heeft. Daar zijn natuurlijk talloze voorbeelden van. ‘One Way Ticket Tot he Blues’ gaat daar eigenlijk ook over, maar dan in een relatie. ‘Breaking The Silence’ gaat over de gevolgen van pesten. Je kunt je kwelgeesten nog zo vaak je andere wang toekeren, maar op een bepaald moment wordt er een ultieme grens overschreden. Met alle gevolgen van dien. Helaas zien we daar bijna dagelijks berichten over in het nieuws. Soms klein, soms heel groot. Het begint meestal ook klein. Maar kleine zaken kunnen grote gevolgen hebben. Ik heb 44 jaar voor de klas gestaan en heb daar helaas de nodige voorbeelden van meegemaakt.
FF: Inmiddels is een clip verschenen met het prachtige verhaal van Violins of Hope, dat ondersteund wordt, en wat mij betreft nog aan kracht wint, door het mooie vioolspel van Wissem Ziadi, hoe is de samenwerking met hem ontstaan?
Sjef: Wissem is de schoonzoon van Geert de Heer. Hij woont in Tunesië en is daar een zeer gewaardeerd muzikant. Af en toe komt hij naar Nederland. We maken dan tot wederzijds genoegen samen muziek. Sterker nog, het allereerste optreden van Sunshine Cleaners was met Wissem. Hij is eigenlijk het vierde bandlid op afstand. Zijn bijzondere vioolspel geeft een extra dimensie aan onze songs. Op Violins Of Hope is dat natuurlijk bij uitstek het geval. Het lied gaat over het project ‘Violins Of Hope’ van Amnon Weinstein. Hij restaureert samen met zijn zoon Avshalon violen van voor en tijdens de Holocaust en laat ze overal ter wereld bespelen door violisten als aanklachttegen het anti-semitisme. Ik heb Weinstein een opname van onze song gestuurd. Kort daarna belde hij mij vanuit Tel Aviv, hij was ontroerd en enorm enthousiast. “Dit moet de hele wereld horen!”, waren zijn letterlijk woorden. Een mooiere beloning kon hij ons niet geven.
Meer weten?
Website: https://www.sunshinecleaners.nl/
Zowel Silent Voices als Sad Songs For Us To Bear kun je rechtstreeks bij Sjef Hermans bestellen, mail dan naar: thebigchief37@gmail.com. Kosten per album: 10€ (plus bijkomende portokosten).
Youtube: Little Girl (over Greta Thunberg) en Violins of Hope.
